Najprostsza definicja procesu mówi, że jest to "zaplanowany przebieg działań mający na celu uzyskanie oczekiwanych rezultatów". Mówiąc o procesie powinniśmy być pewni, że działania nie są przypadkowe, losowe lub za każdym razem inaczej wykonywane. Istnieją procedury i instrukcje ale ich opis nie jest tak jednoznaczny, jak opis w formie diagramów, który oprócz działań przedstawia chronologię, warianty przebiegu oraz informacje o stanowiskach, narzędziach i dokumentach.

Rozważmy przykład: "Zespół x centrali do 5 każdego miesiąca sporządza zbiorczy raport sprzedaży 10 oddziałów" (tyle instrukcja). Raporty cząstkowe z 4 oddziałów zawsze wymagają wyjaśnień, a z 6 pozostałych są prawidłowe. Jeżeli na diagramie znajdzie się symbol "wyjaśnienia" to będzie to odpowiadało rzeczywistości, ale czy to jest (zgodnie z definicją) planowane?  Czy tego chcieliśmy? Pozornie błahy (techniczny) problem umiejscowienia symbolu na diagramie (patrz schemat poniżej) obnaża nieefektywność procesu

Planowanie a rzeczywsitaść

Istnieją standardy opisu wykorzystywane na całym świecie. Najczęściej stosowane, to BPMN (Business Process Model and Notation) oraz EPC (Event-driven Process Chain). Różnią się od siebie układem, ale używają podobnych symboli oznaczających aktywność, zdarzenie, przepływ, bramkę, obiekt i uczestnika procesu (poniżej uproszczony przykład zapisu tego samego procesu w 2 notacjach). Standard pozwala każdemu użytkownikowi łatwiej zrozumieć sposób działania (podobnie jak łatwiej samodzielnie złożyć stolik na podstawie rysunków niż najbardziej dokładnego opisu).

Opis procesu w BPMN
Opis procesu w EPC

Szczegółowo opisane powinny być tylko procesy kluczowe dla organizacji. 

Porównajmy dla przykładu pracę, w wyniku której setki albo tysiące klientów otrzymuje różne produkty, która jednocześnie pochłania dziesiątki etatów, z pracą wykonywaną sporadycznie i zajmującą jednorazowo niewiele czasu. Pierwsza z nich jest kluczowa i wymaga szczegółowego opisu. Druga już nie i wystarczy ogólny zapis np. w postaci podprocesu. Podobnie jak na atlasie drogowym Polski - plan Warszawy, Gdańska, Poznania, Krakowa itp. będzie w załączeniu, ale większość miejscowości pozostanie jedynie kropkami na mapach.

Wszystkie procesy powinny być zidentyfikowane i uporządkowane - buduje się ich hierarchię (czynności, podprocesy, procesy, procesy główne, obszary) i opisuje stosując odpowiednie poziomy modelowania: poglądowy (zakres), analityczny (zależności) wykonywalny (szczegóły). Przykład opisu procesów na różnych poziomach modelowania przedstawia poniższy schemat.

Poziomy modelowania

Identyfikacja wszystkich procesów, wybór spośród nich tych, które są kluczowe dla organizacji, a następnie ich szczegółowy opis i pomiar, to podstawa:

  • kontroli kosztów wytwarzania
  • kontroli efektywności pracy
  • kontroli terminowości dostarczania produktów i realizacji usług
  • modelowania procesów i prognozowania korzyści z wdrażanych zmian
  • tworzenie dokumentacji potrzebnej do projektowania procesów, ich informatyzacji, kontroli wewnętrznej, szkoleń i innych